Người chết có hưởng được vật cúng tế không ?[40]

Một hôm Bà-la-môn Jànussoni đi đến Thế Tôn, sau khi đến, nói lên những lời chào đón hỏi thăm rồi bạch Thế Tôn :

–Thưa Tôn giả Gotama, theo đạo Bà-la-môn chúng tôi, người ta thường làm các lễ bố thí cho người chết hoặc cúng tế cho các thân nhân đã qua đời. Không biết những người chết hoặc các thân nhân đã qua đời có thọ hưởng được những vật bố thí và cúng tế đó không ? Có được lợi ích gì không?

–Này Bà-la-môn, nếu vật cúng tế tương ưng với hiện trạng người đã chết thời có thể hưởng được, nếu không tương ưng thời không thể hưởng được :

Những người ác kiến, gây nhiều ác nghiệp, sau khi thân hoại mạng chung sanh vào địa ngục chỉ có thể thọ dụng các món ăn ở địa ngục để tồn tại, không hưởng được những vật thực do thân nhân cúng tế.

Những người ác kiến, gây nhiều ác nghiệp, sau khi thân hoại mạng chung sanh vào loài bàng sanh chỉ có thể thọ dụng các món ăn thích hợp với loài bàng sanh, không hưởng được những vật thực do thân nhân cúng tế.

Những người có chánh kiến, tạo nhiều thiện nghiệp, khi vừa mạng chung, còn đang mang thân trung ấm có thể hưởng những vật thực thích hợp do thân nhân cúng tế; nhưng sau khi tái sanh vào loài người chỉ có thể thọ dùng các món ăn thích hợp với loài người tại nơi đang sinh sống, không hưởng được những vật thực do thân nhân cúng tế nữa.

Những người có chánh kiến, gây nhiều thiện nghiệp, có nhiều phước báo, sau khi thân hoại mạng chung sanh vào các cõi trời, những vị ấy dùng các món ăn thích hợp với chư thiên tại nơi đang sinh sống, và có thể hưởng được những vật thực thanh tịnh thích hợp do thân nhân cúng tế.

–Thưa Tôn giả Gotama, nếu các thân nhân qua đời không hưởng được những vật cúng tế ấy thì ai hưởng ?

–Này Jànussoni, các thân nhân khác đang sinh sống trong các cõi tương ưng có thể hưởng những vật cúng tế ấy.

–Thưa Tôn giả Gotama, nếu không có thân nhân nào đang sinh sống trong các cõi tương ưng để có thể hưởng được những vật cúng tế ấy thì ai sẽ hưởng ?

–Trường hợp ấy không thể xảy ra. Nhưng này Jànussoni người bố thí không phải không được hưởng quả lành đời sau vì người ấy cũng vừa tạo được thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp lành.

[1]Xem Tiểu Bộ, Jàtaka 479: Kalinga Bodhi. Cây Bồ đề Ànandaở Jetavana hiện nay là cây con của cây Bồ đề ở Anuradhapura xứ Sri Lanka (Tích Lan).

[2]Paticcalà "bởi vì" hay "tùy thuộc". Samuppàdalà "phát sanh" hay "sanh khởi". Vậy Paticca samuppàdacó nghĩa là "Tùy thuộc phát sanh". Thí dụ: Bởi vì có A nên B phát sanh. Bởi vì có B nên C phát sanh. Khi nào A diệt thì B cũng diệt. Paticca samuppàda là phương pháp quán chiếu để tìm nguồn gốc của đau khổ và sanh tử luân hồi của chúng sanh (nhân sinh quan), chứ không phải là phương pháp để tìm nguồn gốc của vũ trụ và vạn vật (vũ trụ quan).

[3]Xem kinh Đại Bát Niết Bàn, quyển 2, phẩm Sư Tử Hống Bồ Tát, trang 178; Trường Bộ 15; Tương Ưng Bộ, chương 12.

[4]Hành nghiệpgồm có thân hành, khẩu hành và ý hành.

[5]Thức này là Thần Thứcdo Hành Nghiệp phát sanh, không phải là Ý Thức phân biệt.

[6]Lục nhậpgồm có 6 căn và 6 trần.

[7]Sáu xúc xứgồm có 6 căn, 6 trần và 6 thức.

[8]Thai nhi trong bụng mẹ được chia ra 5 thời kỳ: Kalala (phôi thai), Abbuda (thai 1-2 tháng), Pesì (thịt mềm), Ghana (thịt cứng), Pasàkha (thai có đủ chi tiết).

[9]Xem Tạp A Hàm 285.

[10]Có Hữulà có hiện-hữu, có Ngã, có Nghiệp, có Vật-sở-hữu.

[11]Có Thủ là có ý muốn giữ làm vật sở hữu, làm của riêng mình.

[12]Tương Ưng Bộ, chương 12, kinh 65: Thành Ấp.

[13]Xem Tương Ưng Bộ, chương 12, phẩm 6.

[14]Xem Tương Ưng Bộ, chương 12, kinh 60: Nhân.

[15]Xem Trung Bộ 43: kinh Mahà Vedalla; Tạp A Hàm 288; Tương Ưng Bộ, chương 12, kinh 67: Bó Lau.

[16]"Danh" là các sự vật vô hình. "Sắc" là các sự vật hữu hình. "Danh sắc" là nói chung tất cả các pháp, tất cả các sự vật hữu hình và vô hình.

[17]"Thức" là ý thức phân biệt, là cái biết của người thế tục. "Thức" cũng có nghĩa là "thần thức".

[18]Nếu không có Thức thì lấy gì để biết có Danh Sắc ? Nếu không có Danh Sắc thì làm sao có Ý Thức ?

[19]Bánh chapatilà món ăn rất thông dụng tại Ấn Độ, làm bằng bột mì, tương tợ như bột bánh pizza nhưng mềm, hình tròn và dẹp, lớn bằng bàn tay xòe, chỉ toàn bằng bột nướng. Lúc ăn, chấm với nước cà-ri.

[20]Xem Buddhist Legends, quyển II, trang 203-205; Tăng Chi Bộ, chương 9 pháp, kinh.11: Sau khi an cư.

[21]Xem Tương Ưng Bộ, chương 6, kinh10: Kokàlika; Tăng Chi Bộ, chương 10 pháp, kinh 89: Kokàlika; Tiểu Bộ, Kinh Tập (Sutta nipata), Đại phẩm, kinh 10: Kokàlika; Tiểu Bộ, Jàtaka 481: Takkàriya; Tạp A Hàm 47; Tăng Nhất A Hàm 19.

[22]Xứ Kàlàmanằm trong góc nhọn, chỗ gặp nhau giữa sông Gangà và sông Ghaghara.

[23]Xem Tăng Chi Bộ, chương 3 pháp, kinh 65: Các vị ở Kesaputta; Trung A Hàm: kinh Anh Võ.

[24]Xem kinh Đại Bát Niết Bàn, Phẩm Tứ Y (8); Đại Phương Đẳng Đại Tập Kinh 29; Luận Đại Trí Độ 9; Luận Du Già Sư Địa 45; Đại Thừa Nghĩa Chương 11; Thích Môn Quy Kính Nghi, tập thượng.

[25]Tương Ưng Bộ, chương 35, kinh 239: Khúc Gỗ.

[26]Xem Đại Chánh Tân Tu Đại Tạng Kinh 779.

[27]Xem Tương Ưng Bộ, chương 22, kinh 87: Vakkali.

[28]Xem Tiểu Bộ, Jàtaka 96: kinh Takkasilà; Buddhist Legends, quyển III, trang 243-244.

[29]Xem Buddhist Legends, quyển III, trang 243-244.

[30]Cảm thọ: Cảm giác sung sướng, đau khổ hay không sung sướng không đau khổ.

[31]Tâm ý: Ý kiến, ý thức, ý niệm, tư tưởng.

[32]Xem Trung Bộ (Majjhima nikàya) 121; Tạp A Hàm 232.

[33]Trong kinh Lăng Nghiêm, Phật nói "Tri kiến lập tri tức vô minh bổn; tri kiến vô kiến tức thị Bồ đề, Niết bàn vô lậu chơn tịnh." là nghĩa như thế.

[34]Ý này được khai triển trong Bát Nhã Tâm Kinh.

[35]Ý này được khai triển trong kinh Lăng Nghiêm.

[36]Xem Tăng Chi Bộ, chương Bốn Pháp, kinh 41: Bốn Định.

[37]Xem Đại Chánh Tân Tu Đại Tạng Kinh 684, 685 và 687

[38]Cha mẹ bảy đời= Cha mẹ trong bảy đời sau cùng của chúng ta (theo tư tưởng Phật giáo). Khác với Cửu huyền thất tổ(theo Nho giáo) = Thất tổ gồm có 1) Ông nội ông ngoại (Tổ phụ), 2) ông Cố (Tằng tổ, Cao tổ), 3) ông Sơ (Huyền tổ), 4) ông Sờ (Lai tổ), 5) ông Sẩm (Côn tổ), 6) ông Cẩm (Nhưng tổ), 7) ông Kỷ (Vân tổ). Cửu huyền là vô số đời tổ trước ông Kỷ (chữ Cửu ở đây có nghĩa là vô-số).

[39]Quảng Quả thiên là tầng trời thứ nhất của Tứ Thiền.

[40]Xem Tăng Chi Bộ, chương 10 pháp, kinh 177: Jànussoni. Xem thêm Tiểu Bộ, Jàtaka, kinh 18: Matakabhatta, và kinh 19: Àyàcitabhatta.