1. Assaji Thera

Vị Tỳ kheo thứ năm của dòng Pañcavaggiya . Khi Đức Phật thuyết giảng Kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattana Sutta) , ngài là người cuối cùng được khai mở con mắt Chân Lý, và Đức Phật phải thuyết giảng cho ngài và Mahānāma trong khi ba vị đồng tu đi khất thực (Vin.i.13). Ngài đắc quả Dự Lưu vào ngày thứ tư của quý, AA.i.84). Ngài cùng với những vị khác đắc quả A La Hán khi Đức Phật thuyết giảng Kinh Vô Ngã Tướng (Vin.i.14; Ji.82).

Ngài là người đã chuyển hóa Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên . Trong hành trình tìm kiếm Chân Lý Vĩnh Cửu, Xá Lợi Phất thấy Assaji đang khất thực tại Vương Xá (Rājagaha) , rất hài lòng với phong thái của ông, nên đã đi theo cho đến khi ông đi hết. Tìm được cơ hội thích hợp, Xá Lợi Phất hỏi Assaji về vị thầy của mình và những giáo lý mà ông theo đuổi. Lúc đầu, Assaji ngần ngại không muốn thuyết pháp cho ngài, vì như ngài nói, ngài còn trẻ trong Tăng đoàn. Nhưng Xá Lợi Phất đã thúc giục ngài nói những gì ngài biết, và bài kệ mà Assaji đọc lúc đó, từ đó trở nên nổi tiếng, là đại diện cho điểm then chốt trong giáo lý của Đức Phật:

"ye dhammā hetuppabhavā tesam hetum Tathāgato āha tesañ ca yo nirodho, evamvādī Mahāsamano."

Sāriputta hiểu ngay và vội vã báo tin vui cho Moggallāna rằng ông đã thành công trong cuộc tìm kiếm của mình. Vin.i.39ff.; sự việc được kể lại trong DhA (i.75ff.) với một số thay đổi nhỏ về chi tiết.

Sāriputta hết sức tôn kính Assaji, và chúng ta được biết rằng kể từ ngày đầu tiên gặp gỡ, bất cứ nơi nào nghe nói Assaji đang ở, ngài đều chắp tay hướng về hướng đó với tư thế cầu nguyện thành kính, và cũng hướng đầu về hướng đó khi Assaji nằm xuống ngủ (DhA.iv.150-1).

Một ngày nọ, khi Assaji đang đi khất thực ở Vesāli , Nigantha Saccaka , người đang lang thang tìm kiếm những người tranh luận để chinh phục, nhìn thấy ông và hỏi ông về giáo lý của Đức Phật vì ông là một đệ tử nổi tiếng (ñātaññatara-sāvaka). Assaji đã tóm tắt cho ông ta giáo lý chứa đựng trong Kinh Vô ngã tướng (Anattalakkhana Sutta ) . Cảm thấy chắc chắn rằng mình có thể bác bỏ những quan điểm được cho là của Đức Phật, Saccaka đã cùng với một nhóm lớn Licchavi đến gặp Đức Phật và hỏi Ngài. Đây là dịp để thuyết giảng Kinh Cula-Saccaka (Mi227ff). Chú giải (MA.i.452) cho chúng ta biết rằng Assaji quyết định sử dụng phương pháp trình bày này vì ông không muốn để lại cho Saccaka bất kỳ kẽ hở nào cho những câu hỏi gây tranh cãi.

Tương Ưng Bộ Kinh (S.iii.124ff) ghi lại cảnh Đức Phật đến thăm Assaji khi ông đang lâm bệnh nặng tại Kassapārāma gần Vương Xá . Ông thưa với Đức Phật rằng ông không thể nhập thiền định vì khó thở và không thể đạt được sự cân bằng tâm trí. Đức Phật khuyến khích ông và yêu cầu ông quán tưởng về vô thường và vô ngã.

1. Assaji Thera

The fifth of the Pañcavaggiya monks. When the Buddha preached the Dhammacakkappavattana Sutta, he was the last in whom dawned the eye of Truth, and the Buddha had to discourse to him and to Mahānāma while their three colleagues went for alms (Vin.i.13. He became a sotāpanna on the fourth day of the quarter, AA.i.84). He became an arahant, together with the others, at the preaching of the Anattalakkhana Sutta (Vin.i.14; J.i.82).

He was responsible for the conversion of Sāriputta and Moggallāna. Sāriputta, in the course of his wanderings in search of Eternal Truth, saw Assaji begging for alms in Rājagaha, and being pleased with his demeanour, followed him till he had finished his round. Finding a suitable opportunity, Sāriputta asked Assaji about his teacher and the doctrines he followed. Assaji was at first reluctant to preach to him, because, as he said, he was but young in the Order. But Sāriputta urged him to say what he knew, and the stanza which Assaji uttered then, has, ever since, been famous, as representing the keynote of the Buddha's teaching:

"ye dhammā hetuppabhavā tesam hetum Tathāgato āha tesañ ca yo nirodho, evamvādī Mahāsamano."

Sāriputta immediately understood and hurried to give the glad tidings to Moggallāna that he had succeeded in his quest. Vin.i.39ff.; the incident is related in the DhA (i.75ff.) with slight variations as to detail.

Sāriputta held Assaji in the highest veneration, and we are told that from the day of this first meeting, in whatever quarter he heard that Assaji was staying, in that direction he would extend his clasped hands in an attitude of reverent supplication, and in that direction he would turn his head when he lay down to sleep (DhA.iv.150-1).

One day when Assaji was going about in Vesāli for alms, the Nigantha Saccaka, who was wandering about in search of disputants to conquer, saw him, and questioned him regarding the Buddha's teaching because he was a well-known disciple (ñātaññatara-sāvaka). Assaji gave him a summary of the doctrine contained in the Anattalakkhana Sutta. Feeling sure that he could refute these views attributed to the Buddha, Saccaka went with a large concourse of Licchavis to the Buddha and questioned him. This was the occasion for the preaching of the Cula-Saccaka Sutta (M.i.227ff). The Commentary (MA.i.452) tells us that Assaji decided on this method of exposition because he did not wish to leave Saccaka any loophole for contentious questioning.

The Samyutta Nikāya (S.iii.124ff) records a visit paid by the Buddha to Assaji as he lay grievously sick in Kassapārāma near Rājagaha. He tells the Buddha that he cannot enter into jhāna because of his difficulty in breathing and that he cannot win balance of mind. The Buddha encourages him and asks him to dwell on thoughts of impermanence and non-self.