Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển IV

Phẩm Tạp Lục: Tích Nàng Cūḷasubhaddā

“Dūre santo pakāsenti.
Himavanto va pabbato;
Asantettha na dissanti,
Rattiṃ khittā yathā sarā”.

“Người lành đầu ở xa
Sáng tỏ như núi tuyết,
Người ác dầu ở gần
Như tên bắn đêm đen”.

Pháp Cú nầy được Đức Thế Tôn ngự tại Jetavana, thuyết ra nhân đề cập đến ái nữ của Anāthapiṇḍika là Cūḷasubhaddā.

Tương truyền rằng: Triệu phú Ugga thành Ugga là bạn của Trưởng giả Anāthapiṇḍika.

Lúc thiếu thời, đôi bạn chân tình cùng học chung thầy, đã ước hẹn cùng nhau rằng: “Khi hai ta thành gia thất, sẽ kết làm thông gia với nhau”. Thời gian thấm thoát thoi đưa, hai người nay trở thành Trưởng giả.

Một hôm, Trưởng giả Ugga chở 500 cỗ xe hàng đến thành Sāvatthī bán. Trưởng giả Anāthapiṇḍika gọi con gái mình là Cūḷasabhaddā đến bảo rằng:

– Nầy con, đây là triệu phú Ugga, sẽ là thân phụ của con.

Vậy con phải hết lòng kính cẩn.

Nàng vâng lời cha, tự thân nấu những thực phẩm hợp vị.

Từ ngày triệu phú Ugga đến đây, nàng luôn phục vụ chu đáo, làm triệu phú rất hài lòng.

Triệu phú Ugga thấy nàng Cūḷasubhaddā công dung ngôn hạnh và có tâm tịnh tín, nhân một ngày đẹp trời, đang ngồi trọ chuyện vui vẻ với Trưởng giả Anāthapiṇḍika, chợt ông nhớ lại lời hẹn ước lúc thiếu thời mới tỏ lời tác hợp lương duyên cho nàng Cūḷasubhaddā với con trai mình. Nhưng vì ông là người tà kiến, theo ngoại đạo nên Trưởng giả Anāthapiṇḍika trình bạch việc nầy đến Đức Thế Tôn. Bậc Đạo Sư nhận thấy duyên lành của Ugga nên Ngài thuận ý.

Anāthapiṇḍika họp ý kiến của vợ rồi nhận lời cầu hôn của gia chủ Ugga định ngày hôn lễ. Cuộc lễ diễn ra rất long trọng như Trưởng giả Dhanañjaya gả nàng Visākhā.

Trưởng giả Anāthapiṇḍika cũng giáo giới con mình bằng 10 lời dạy như Trưởng giả Dhanañjaya dạy bà Visākhā.

Ông cho mời tám vị Bô lão của gia tộc đến gởi gắm rằng: “Nếu con gái tôi có điều chi sơ sót, xin quý vị niệm tình chỉ bảo”.

Ngày lễ thành hôn cho con gái, Trưởng giả cung thỉnh Đức Thế Tôn cùng chư Tăng đến cúng dường trọng thể. Lễ vu quy của nàng Cūḷasubhaddā được linh đình rực rỡ là do phước nghiệp quá khứ của nàng.

Khi xe hoa về đến kinh thành Ugga, được bên nhà trai tiếp đón nồng hậu. Còn nàng Cūḷasubhaddā cũng vinh hạnh, hãnh diện với mọi người như nàng Visākhā, nàng chứng tỏ mình là một Tiểu thơ trâm anh thế phiệt, khiến mọi người trong thành vui mừng sự vinh hạnh của nàng.

Hôm ấy, gia đình bên chồng cũng tổ chức lễ an lành. Nhạc phụ nàng bảo nàng ra đảnh lễ nhóm lõa thể ngoại đạo, nàng hổ thẹn khi thấy ngoại đạo trần trụi, không vâng lời ra đảnh lễ chúng.

Dù nhạc phụ nàng có nhắc mãi, nàng vẫn một mực khước từ, ông nổi giận:

– Hãy đuổi nó đi đi!

Nàng thấy mình chẳng có lỗi lầm chi, chỉ vì lí do đó thôi, bèn cho mời tám vị Bô lão đến, tỏ bày mọi sự. Các vị Bô lão minh giải nàng vô tội, cuối cùng Ugga đành thuận ý.

Ông bà Triệu phú nói chuyện với nhau rằng: Nàng dâu chúng ta không đảnh lễ các Sa môn của chúng ta vì nghĩ rằng: “Những người nầy không ngại ngùng”. Bà Triệu phú thắc mắc rằng: “Chẳng hay các vị Sa môn của con gái ta như thế nào? Mà sao nó tán dương nhiều vậy?”.

Bà hỏi con dâu rằng:

“Các vị Sa môn của con ra sao?
Phẩm hạnh trang nghiêm như thế nào!
Nghe con thường tán dương đạo mạo.
Khiến lòng mẹ nôn nao
Con hãy thuật lại mau”.

Muốn mẹ chồng phát tâm tín ngưỡng, nàng tán thán công hạnh của Đức Phật và chư Thánh Thinh Văn như sau:

“Bậc thanh tịnh vắng lặng
Oai nghi và tề chỉnh
Nhãn căn phòng hộ, nói hợp thời.
Bậc Sa môn của con như vậy.
Thân khẩu ý thanh tịnh
Bậc Sa môn của con như vậy.
Tinh khiết như ngọc trai
Bên trong và bên ngoài
Tinh thông các Giáo điển
Bậc Sa môn của con như vậy.
Thế gia vui lợi, danh thịnh
Buồn khổ lợi, danh suy
Không vui lợi, danh thịnh
Không buồn lợi, danh suy
Bậc Sa môn của con như vậy.
Thế gian vui được khen
Buồn phiền bị chỉ trích
Các Ngài tâm bình thản
Không ưu buồn, khen chê
Thế gian thích thú trong an lạc
Buồn phiền khi khổ đau
Các Ngài không vui buồn lạc khổ
Không rúng động rung chuyển
Bậc Sa môn của con như vậy”.

Nghe vậy, mẹ chồng nàng muốn được diện kiến chư Tăng, nên bảo nàng tìm cách đặng gặp, nàng chuẩn bị sẵn vật thực dâng cúng, đứng tại biệt thự hướng về Tịnh xá Jetavana, đảnh lễ Đức Thế Tôn, gởi luồng tư tưởng thỉnh cầu Đức Phật và Tăng chúng sáng mai thọ thực tại nhà nàng, do năng lực nầy xin Bậc Đạo Sư hiểu được tâm tôi.

Rồi nàng liệng tám cánh hoa lài lên không trung.

Các hoa ấy liền rơi xuống trước mặt Bậc Đạo Sư trong khi Ngài đang thuyết pháp cho Tứ chúng.

Lúc ấy Trưởng giả Anāthapiṇḍika vừa nghe Pháp xong, cung thỉnh Đức Thế Tôn đến nhà ngày mai để ông cúng dường. Bậc Đạo Sư trả lời rằng:

– Nầy gia chủ! Sáng mai Như Lai đã nhận lời thỉnh cầu của con gái ông trước rồi.

Ông ngạc nhiên vì ông đã gả con gái đi xa cách đây 120 do tuần rồi kia mà. Khi ông bạch hỏi, Đức Phật dạy rằng:

– Nầy gia chủ! Người tốt được nhận thấy từ xa.

Rồi Ngài thuyết lên kệ ngôn:

304. Người thiện nổi bật từ đàng xa tựa như là Hi Mã Lạp Sơn, lộ rõ trước mọi người. Người hạ liệt tội lỗi, dù ở kề cận cũng không ai trông thấy tựa như mũi tên bay trong đêm tối.

CHÚ GIẢI:
Santo…: Bậc Chân Nhân như Đức Phật… vì các Ngài đã tận diệt gốc rễ của ái dục… nhưng ở đây Đức Thế Tôn chỉ về người đã tạo phước trong quá khứ, nên Ngài dạy về phương pháp tu tập của bậc Chân Nhân.

Pakāsenti: Dù ở đàng xa, tác ý đến chư Phật đó được gọi là nhận thấy. Câu Himavantena: Như núi Hi Mã Lạp Sơn lớn 3000 do tuần, cao 500 do tuần, ngọn cao 84000 do tuần hiện rõ trước mặt dân chúng từ xa như thế nào, người thiện cũng lồ lộ như vậy.

Asantettha: Người cuồng dại tri kiến sai lệch, nghiêng về lợi lộc, xuất gia mục đích nuôi mạng, đó gọi là phi chân nhân. Người ấy dù kề cận bên Đức Phật cũng không trông thấy.

Rattiṃ khittā: Như mũi tên bay trong đêm tối.

Kẻ phi chân nhân không trông thấy, do không có duyên lành.

Dứt thời Pháp, nhiều người chứng quả Dự Lưu.

Đức Thiên Vương Đế Thích biết: “Bậc Đạo Sư nhận lời thỉnh của nàng Cūḷasubhaddā”. Mới truyền lệnh cho Thiên Tử Kiến Trúc tạo ra 500 ngôi biệt thất đặng ngày mai Đức Phật và Tăng chúng đến thành Ugga an ngự.

Sau khi Thiên tử xong phận sự, đến trước Tịnh xá Jetavana. Đức Thế Tôn cùng với 500 vị Thánh Tăng Vô Lậu ngự đến thành Ugga.

Triệu phú Ugga thấy Đức Phật từ xa ngự đến, với tướng hảo quang minh, ông khởi tâm kính mộ cúng dường tràng hoa… đảnh lễ và bạch thỉnh cúng dường trọn bảy ngày.

Đức Phật thuyết pháp hợp theo cơ tánh của triệu phú. Dứt thời Pháp, Trưởng giả Ugga cùng với 84000 chúng sanh chứng ngộ Pháp.

Để tế độ nàng Subhaddā, Ngài phán bảo Đại Đức Anurudha:

– Ngươi hãy trú tại đây.

Và Ngài ngự về kinh thành Sāvatthī. Kể từ đó kinh thành ấy tín thành Giáo Pháp.

Dịch Giả Cẩn Đề
Nực cười lõa thể cũng sa môn!
Hổ mặt, dầu Hiền chẳng kính tôn…
Đầu tộc vui lòng lo biện lý,
Nhạc gia đẹp dạ hết hồi hôn,
Lầu cao thỉnh Phật, xin cầu viện,
Dịp tối nghe kinh, chịu nhập môn,
Tám vạn bốn ngàn cùng bá hộ,
Có duyên ngộ pháp, khỏi bôn chôn…
DỨT TÍCH NÀNG CŪḶASUBHADDĀ