Những mầm móng chia rẽ không đáng ngại[5]

Rời miền duyên hải thuộc vịnh Bengal, Phật trở về thành phố Pàtaligàma (hiện nay là Patna) trên bờ sông Gangà. Từ Pàtaligàma, Phật đi về hướng bắc đến Vesàlì. Rồi từ Vesàlì, Phật đi về hướng tây-bắc, đến thành phố Samagama thuộc vương quốc Sàkya. Ở đây Phật được biết tin vị giáo chủ đương thời của phái Nigantha (Jaina) là Nàtaputta vừa mới qua đời tại thành phố Pàvà. Ông hưởng thọ 72 tuổi. Giáo đoàn du sĩ Nigantha hiện đang chia rẽ trầm trọng thành hai cánh chống đối nhau kịch liệt về mặt giáo lý cũng như về mặt tổ chức, khiến cho giới đệ tử tại gia rất đau khổ và phân vân không biết nên theo ai. Trong 11 vị đệ tử lớn của ông có nhiều vị thua buồn, tuyệt thực chết theo thầy.

Chú sa di Cunda, thị giả của Thượng tọa Sàriputta đã tới gặp Thượng tọa Ànanda ở Samagama và kể lại những chuyện trên do chú nghe được trong lúc Thượng tọa Sàriputta và chú nhập hạ ở thành phố Pàvà. Sau khi kể lại cho Phật nghe chuyện chia rẽ của giáo phái Nigantha, thầy Ànanda rầu rầu nói :

–Bạch Thế Tôn, có cách nào tránh được sự chia rẽ của giáo đoàn sau khi Thế Tôn diệt độ không ?

–Này Ànanda, có bao giờ thầy thấy các vị khất sĩ tranh chấp và cãi nhau về nội dung của Giáo Pháp không ?

–Bạch Thế Tôn, con chưa thấy có huynh đệ nào tranh chấp và cãi nhau về nội dung của Giáo Pháp. Nhưng con nghĩ khi Thế Tôn còn tại thế, nhờ oai đức của Thế Tôn nên mọi việc đều được dễ dàng, yên ổn. Nhưng một khi Thế Tôn nhập niết bàn rồi thì giáo đoàn thiếu sự lãnh đạo của Thế Tôn có thể xảy ra những vụ bất đồng ý kiến và tranh chấp về giới luật, tổ chức và sinh hoạt. Con còn nhớ cuộc tranh chấp trước đây tại tinh xá Ghosita ở Kosambi vào hạ thứ 9 giữa hai nhóm kinh sư và luật sư đã làm cho các huynh đệ và giới cư sĩ phiền muộn không ít.

–Này Ànanda, thầy chớ quá lo ngại. Chừng nào trong giáo đoàn có sự tranh chấp và bất đồng ý kiến với nhau về phần giáo lý căn bản như Tứ Diệu Đế, 37 phẩm trợ đạo, vô thường, khổ, không, vô ngã ... thì đó mới là điều đáng ngại, vì điều đó chứng tỏ rằng Chánh Pháp không còn được thông hiểu trọn vẹn nữa. Còn những tranh chấp về giới luật, tổ chức và sinh hoạt, thuộc về những chi tiết không đáng ngại lắm, chưa phải đến thời mạt pháp.

Tuy được Phật trấn an, Thượng tọa Ànanda vẫn cảm thấy lo lắng. Thầy mới nghe tin đại đức Sunakkhattà[6], trước kia đã từng làm thị giả cho Phật, tu đến tứ thiền, nay đã rời bỏ giáo đoàn khất sĩ vì những bất mãn riêng tư. Sunakkhattà đã bắt đầu thuyết pháp chống lại Phật và giáo đoàn. Thầy nói sa môn Gotama cũng chỉ là người thường thôi, không có gì đặt biệt, và Giáo Pháp của sa môn Gotama chỉ đem tới giải thoát cho cá nhân, không có ích lợi gì cho xã hội. Sunakkhattà đã bắt đầu gây hoang mang trong quần chúng. Điều này chính Thượng tọa Sàriputta cũng đã biết.

Ngoài ra Thượng tọa Ànanda còn nghe nói đến mầm chia rẽ đã manh nha trong giáo đoàn ở thủ đô Ràjagaha. Thượng tọa Devadatta đang âm thầm tổ chức một giáo đoàn khất sĩ độc lập, đặt căn cứ tại núi Gayàsìsa cách Ràjagaha chỉ độ 50 km về phía tây-nam. Cộng tác với thầy Devadatta có nhiều thầy cũng thuộc hạng giỏi như các Thượng tọa Kokàlika, Kotamoraka Tissa, Khandadeviputta và Samuddadattà. Thầy Devadatta vốn là một trong những đệ tử xuất sắc của Phật. Chính Thượng tọa Sàriputta đã nhiều lần ca ngợi Thượng tọa Devadatta trong các buổi họp chúng tại Ràjagaha. Thượng tọa Sàriputta đối xử với Thượng tọa Devadatta như một người bạn thân. Vậy mà gần đây Thượng tọa Devadatta đã tỏ vẻ ganh tỵ với Thượng tọa Sàriputta và ngay cả với Phật.

Thầy Ànanda không biết đã có ai trình lên Phật các vụ này chưa. Riêng thầy, thầy thấy rất ngại phải nói với Phật những chuyện đau buồn như thế.