Phật dạy Ràhula quán hơi thở[26]

Ngưng một lát, đức Phật nói tiếp :

–Này Ràhula, mỗi ngày con cũng phải siêng năng thực tập phép quán hơi thở để giữ chánh niệm, để thân tâm được an lạc. Mỗi khi thở vào ta biết là ta đang thở vào, mỗi khi thở ra ta biết là ta đang thở ra. Trong lúc chú tâm vào hơi thở như thế ta trừ được những tạp niệm, những suy nghĩ viễn vông loạn động. Tạp niệm dứt là tâm ta được an trú trong chánh niệm. Ta biết ta đang thở, ta biết ta đang tỉnh thức, ta biết ta không bị tạp niệm[27]lôi cuốn, ta biết ta đang an trú trong chánh niệm. Trạng thái tỉnh thức đó chính là Phật tính sẵn có trong mọi người chúng ta.

“Này Ràhula, quán niệm hơi thở giúp ta giữ chánh niệm. Sống trong chánh niệm là sống trong tỉnh thức, là sống trong sự giác ngộ. Càng giữ chánh niệm được lâu thì tính giác ngộ nơi ta càng sáng tỏ và lớn mạnh.

Ngồi bên cạnh Ràhula, Svastika chăm chú nghe tất cả những lời Phật dạy. Thầy cảm thấy hân hoan sung sướng. Đây là lần thứ hai thầy được nghe Phật giảng giáo lý thâm sâu bằng những lời lẽ thật đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hành. Thầy bắt đầu tự tin rằng mình có đủ khả năng học, hiểu và thực hành có kết quả giáo lý giác ngộ và giải thoát của đức Phật. Sau khi Phật dứt lời, Ràhula và Svastika lạy tạ lui ra. Svastika rủ Ràhula đến ngồi dưới một tàng cây cổ thụ để ôn lại những lời Phật dạy và cùng nhau thảo luận về chi tiết để thực hành. Svastika thấy rằng mình cũng hiểu giống như Ràhula.

[1]Xem Đường Xưa Mây Trắng, trang 310-312.

[2]Hai chị em cô Sujàtà đã dâng bát cháo sữa cúng Phật trước ngày Phật thành đạo.

[3]Cụ túc giới(Upasampada) về sau lên tới 250 điều cho Tỳ kheo và 348 điều cho Tỳ kheo ni theo Bắc tông. Theo Nam tông thì Tỳ kheo có 227 điều và Tỳ kheo ni có 311 điều.

[4]Xem Trung Bộ 33-34: các kinh Mahà- và Culla Gopàlaka; Tăng Chi Bộ, chương 11 pháp, kinh 18: Người chăn bò; A-hàm : Kinh Phóng Ngưu.

[5]32 thành phần cấu tạo nên sắc thân(dvattinsakarapatha) là tóc, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, màn phổi, lá lách, phổi, ruột, màn ruột, dạ dày, phẩn, mật, da trong, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mao dịch, nước miếng, chất nhờn (như đàm, mũi), chất nhớt (ở các khớp xương), nước tiểu và bộ óc. Tất cả 32 thành phần của cơ thể đều do duyên hợp nên đều vô thường, không có tự ngã.

[6]Lục độlà hạnh của Bồ tát gồm có: bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định và trí tuệ. Thực hành 6 hạnh này là cách đưa chúng sanh trong đó có mình từ bờ Mê đến bến Giác, nên gọi là lục độ.

[7]Tọa cụhiện nay là một tấm thảm hình vuông, mỗi cạnh độ 80 cm, dùng để trải chỗ ngồi hoặc chỗ lễ bái cho sạch sẽ. Xưa kia tọa cụ là một tấm vải dày trải phía dưới cái y lúc ngồi hoặc nằm cho y khỏi lấm dơ.

[8]Bồ đoànhiện nay là một cái gối để ngồi thiền, hình trụ, đường kính độ 25 cm, bề cao độ 16 cm, khi ngồi lên còn cao lối 10 cm, bên trong dồn rơm, hoặc cỏ khô, hoặc gòn, hoặc dăm bào nhỏ.

[9]Năm triền cái: tham lam, sân hận, hôn trầm, trạo hối, hoài nghi.

[10]Tứ diệu đếlà khổ, tập, diệt, đạo.

[11]Tứ niệm xứlà bốn phép quán : thân bất tịnh, tâm vô thường, pháp vô ngã, thọ là khổ.

[12]Quán Bất Tịnh(quán thân bất tịnh để trừ ái dục), Quán Từ Bi (quán tâm từ để trừ nóng giận), Quán Nhân Duyên(để trừ ngu si, làm tăng trưởng trí tuệ), Quán Giới Phân Biệt(quán 18 giới là 6 căn, 6 trần và 6 thức đều là duyên hợp, đều là vô thường, để trừ ngã chấp và pháp chấp), Quán Sổ Tức(quán hơi thở để trừ buồn rầu, lo nghĩ và giận hờn).

[13]Cửu tưởng quánlà phép quán thân bất tịnh. Nghĩ tưởng đến chín giai đoạn tan rã của thân người sau khi chết.

[14]Sáu trần: sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp (ý).

[15]Xem Trung Bộ 61: kinh Ambalatthikà Ràhulovada; Tăng Nhất A Hàm 17.1; Trung A Hàm 200: Giáo La Hầu La Tiểu Kinh.

[16]XemTiểu Bộ, Kinh Tập 1.4: kinh Bhàradvàja; Tương Ưng Bộ, chương 7, kinh 11: Cày Ruộng.

[17]Xem Đường Xưa Mây Trắng, trang 316-318; Trung Bộ 62: kinh Mahà Ràhulovada.

[18]Chánh niệm : Chánh là đưa đến giác ngộ và giải thoát. Niệm là nghĩ tưởng, chú ý. Chánh niệm là sự chú ý đến giác ngộ và giải thoát. Chánh niệm là giữ tâm an định không xao lãng.

[19]Trung Bộ 62: kinh Mahà Ràhulovada.

[20]Xem Đường Xưa Mây Trắng, trang 318.

[21]Xem Đường Xưa Mây Trắng, trang 318-319.

[22]Chấp ngãlà chấp có cái Ta chân thật, chấp nhơnlà chấp Ta là người, chấp chúng sanhlà chấp Ta là một chúng sanh, chấp thọ giả là chấp Ta có thọ mạng lâu dài (thọ là sống lâu).

[23]Xem Đường Xưa Mây Trắng, trang 319.

[24]Theo trong kinh thì thân thể con người có 32 thành phần cấu tạo.

[25]Theo Duy Thức Họcthì Tâm gồm có 8 Tâm Vươngvà 51 Tâm Sở.

[26]Xem Đường Xưa Mây Trắng, trang 319.

[27]Tạp niệmcó 6 thứ : 1- Lo nghĩ tham dục; 2- Lo nghĩ giận hờn; 3- Lo nghĩ làm hại người khác; 4- Lo nghĩ đến người thân; 5- Lo nghĩ đến quê hương, xứ sở; 6- Lo nghĩ đến sự sống chết, còn mất.